کد مطلب:211585 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:274
تولد و دوران رشد
امامی كه درباره ی زندگی او بحث می كنیم و علاقه مندیم كه با شخصیت او آشنا شویم، امام جعفر صادق علیه السلام فرزند امام محمد باقر علیه السلام، فرزند امام سجاد علیه السلام، فرزند امام حسین شهید علیه السلام و نواده ی پیامبر صلی الله علیه و آله است.
پرواضح است كه پدر امام حسین، علی بن ابی طالب و مادر وی، فاطمه ی زهرا دختر پیامبر خدا صلی الله علیه و آله می باشد. از این طریق نسب امام جعفر صادق به فاطمه، دختر رسول خدا، و امیرمؤمنان علی بن ابی طالب برادر و همراه رسول خدا و وارث علم وی و علم دار حركت او منتهی می شود.
مادر امام جعفر صادق علیه السلام، فاطمه، دختر قاسم فرزند محمد بن ابوبكر است و مادر فاطمه اسماء، دختر عبدالرحمن فرزند ابوبكر، است. به این علت امام صادق علیه السلام فرموده است: «ابوبكر دوبار مرا به دنیا آورد.»
در هفدهم ماه ربیع الاول سال 83 هـ.ق در دوره ی خلافت عبدالملك بن مروان خلیفه ی اموی در مدینه ی منوره ولادت یافت.
[ صفحه 12]
امام جعفر صادق علیه السلام در كنار پدرش امام محمد باقر علیه السلام و جدش علی بن الحسین علیه السلام بزرگ شد و پرورش یافت و علوم شریعت و معارف اسلامی را از آن ها فراگرفت.
امام باقر علیه السلام در عصر خود، امام مسلمانان و مرجع فقیهان و دانشمندان و فاضلان محسوب می شد. در محضر وی بسیاری از بزرگان علم و كلام تلمذ می كردند و صدها نفر از او دانش می آموختند. وی مسجد مدینه را به مثابه دانشگاهی برای نشر و ترویج علوم شریعت قرار داده بود. به همین علت دانشمندان، فقیهان و اهل كلام نزد وی می رفتند و آثار علمی (پایان نامه های) خود را پیش او كامل می كردند. این قضیه، مقام و منزلت والای آن حضرت و عظمت مقام علمی وی را نشان می داد.
در این جا سخن «سبط بن جوزی» در كتاب «تذكرةالخواص» - كه خود از پیروان امام باقر علیه السلام بود - را در این باره نقل می كنیم:
«در هیچ جا دانشمندان را از لحاظ علمی كوچك نیافتم، مگر در محضر ابوجعفر امام باقر علیه السلام...» [1] .
در این باره ابن سعد گفته است: «وزنه ی سنگین علم و كلام بود.» [2] .
هنگامی كه به مقام امام باقر علیه السلام، كه امام جعفر صادق علیه السلام نزد وی تعلیم و تربیت یافته، پی می بریم، از این طریق به جایگاه علمی اهل بیت آگاه می شویم و نحوه ی انتقال علوم را در میان آن ها درمی یابیم.
امام باقر علیه السلام نزد پدرش، امام سجاد علیه السلام، تربیت یافت و امام سجاد نزد پدرش، امام حسین علیه السلام نوه ی پیامبر خدا صلی الله علیه و آله، تربیت یافت و علوم شریعت و دانش و
[ صفحه 13]
چگونگی عمل به آن را یاد گرفت.
امام حسین علیه السلام نزد پدرش امیرمؤمنان علی بن ابی طالب علیه السلام تربیت یافت و علوم شریعت، معارف و چگونگی عمل به آن ها را از وی اخذ كرد. علی علیه السلام در خانه ی رسول خدا صلی الله علیه و آله تربیت یافت و علوم شریعت، معارف و چگونگی عمل به آن ها را از او یاد گرفت به طوری كه پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود:
«من شهر علم و علی دروازه ی آن است. پس هر كس كه علم بخواهد باید از دروازه ی آن بگذرد.» [3] .
وی، كسی است كه عایشه، همسر رسول خدا، او را این چنین توصیف كرده است: «... اما او دانشمندترین مردم در موضوع سنت است (به نقل از ابوعمر)...» [4] .
اگر همه ی ایشان را بشناسیم، قسمت های این مجموعه درباره ی اهل بیت گرامی پیامبر در ذهن ما كامل می گردد و همان طوری كه قبلا آشنا شدیم، اهل بیت علم را از طریق پدرانشان از جد بزرگوارشان، رسول خدا صلی الله علیه و آله، به دست آورده اند.
آن ها در خانواده ای رشد و نمو كرده اند كه وارث علم، ایمان و اخلاق بوده اند. پس از این می توانیم به حقیقت های مهمی در این باره دسترسی پیدا كنیم كه عبارت اند از:
1- اعتقاد كامل به آن چه كه از اهل بیت وارد شده است، اعم از: حدیث، نكته های اعتقادی، قانون گذاری، تفسیر و فسلفه و...
امام صادق این حقیقت را با گفته ی خود مشخص كرده است:
سخن من، سخن پدرم و سخن پدرم، سخن جدم و سخن جدم، سخن علی بن ابی طالب است و سخن علی علیه السلام، سخن رسول خدا صلی الله علیه و آله است و سخن
[ صفحه 14]
رسول خدا صلی الله علیه و آله، سخن خدای عزوجل می باشد.» [5] .
2- زندگی آن ها، زنجیری به هم پیوسته، مرتبط و دارای تأثیر متقابل است. هیچ فاصله ای در این میان وجود نداشته است و هیچ نقطه ی تاریك و مبهمی در مسیر زندگی آن ها مشاهده نشده است تا این كه به خود رسول خدا صلی الله علیه و آله متصل شده است.
این زندگی، یك الگوی كامل برای تمامی انسان ها و تجربه ی زنده ای است كه دین اسلام از آن هویت می گیرد و پویا می گردد و بر اساس آن، احكام اسلام شكل می گیرد و اصول دین حفظ می شود. همه ی اینها تأكیدی بر این مسئله است كه اهل بیت علیهم السلام منبعی موثق، بی آلایش و اصیل هستند. اگر همه ی این ها را شناختیم قادر خواهیم بود شرایط، محیط و فضای علمی كه امام صادق علیه السلام در آن پرورش یافت و علوم را از آن فراگرفت، درك كنیم و این باعث خواهد شد كه زندگی وی و آن چه از او به دیگران رسیده و به جهان اسلام (از كلام، تفسیر، شناخت عقاید، توحید و سایر علوم شریعت) ارزانی شده، را (كه همان رعایت امانت داری در حفظ علوم و انتقال آن از منابع موثق علوم نبوت و شریعت ناب به نسل های بعدی است، بشناسیم. به این طریق به شناخت شخصیت و مقام امام صادق علیه السلام و جایگاه به حق وی نایل می شویم و به ارزش جایگاه شرعی و قانونی وی پی می بریم و به جانشینی او در مقام امامت بعد از امام باقر علیه السلام به منظور پاسداری از شریعت در طول حیات مباركش، آگاه می شویم.
[ صفحه 15]
پرواضح است كه پدر امام حسین، علی بن ابی طالب و مادر وی، فاطمه ی زهرا دختر پیامبر خدا صلی الله علیه و آله می باشد. از این طریق نسب امام جعفر صادق به فاطمه، دختر رسول خدا، و امیرمؤمنان علی بن ابی طالب برادر و همراه رسول خدا و وارث علم وی و علم دار حركت او منتهی می شود.
مادر امام جعفر صادق علیه السلام، فاطمه، دختر قاسم فرزند محمد بن ابوبكر است و مادر فاطمه اسماء، دختر عبدالرحمن فرزند ابوبكر، است. به این علت امام صادق علیه السلام فرموده است: «ابوبكر دوبار مرا به دنیا آورد.»
در هفدهم ماه ربیع الاول سال 83 هـ.ق در دوره ی خلافت عبدالملك بن مروان خلیفه ی اموی در مدینه ی منوره ولادت یافت.
[ صفحه 12]
امام جعفر صادق علیه السلام در كنار پدرش امام محمد باقر علیه السلام و جدش علی بن الحسین علیه السلام بزرگ شد و پرورش یافت و علوم شریعت و معارف اسلامی را از آن ها فراگرفت.
امام باقر علیه السلام در عصر خود، امام مسلمانان و مرجع فقیهان و دانشمندان و فاضلان محسوب می شد. در محضر وی بسیاری از بزرگان علم و كلام تلمذ می كردند و صدها نفر از او دانش می آموختند. وی مسجد مدینه را به مثابه دانشگاهی برای نشر و ترویج علوم شریعت قرار داده بود. به همین علت دانشمندان، فقیهان و اهل كلام نزد وی می رفتند و آثار علمی (پایان نامه های) خود را پیش او كامل می كردند. این قضیه، مقام و منزلت والای آن حضرت و عظمت مقام علمی وی را نشان می داد.
در این جا سخن «سبط بن جوزی» در كتاب «تذكرةالخواص» - كه خود از پیروان امام باقر علیه السلام بود - را در این باره نقل می كنیم:
«در هیچ جا دانشمندان را از لحاظ علمی كوچك نیافتم، مگر در محضر ابوجعفر امام باقر علیه السلام...» [1] .
در این باره ابن سعد گفته است: «وزنه ی سنگین علم و كلام بود.» [2] .
هنگامی كه به مقام امام باقر علیه السلام، كه امام جعفر صادق علیه السلام نزد وی تعلیم و تربیت یافته، پی می بریم، از این طریق به جایگاه علمی اهل بیت آگاه می شویم و نحوه ی انتقال علوم را در میان آن ها درمی یابیم.
امام باقر علیه السلام نزد پدرش، امام سجاد علیه السلام، تربیت یافت و امام سجاد نزد پدرش، امام حسین علیه السلام نوه ی پیامبر خدا صلی الله علیه و آله، تربیت یافت و علوم شریعت و دانش و
[ صفحه 13]
چگونگی عمل به آن را یاد گرفت.
امام حسین علیه السلام نزد پدرش امیرمؤمنان علی بن ابی طالب علیه السلام تربیت یافت و علوم شریعت، معارف و چگونگی عمل به آن ها را از وی اخذ كرد. علی علیه السلام در خانه ی رسول خدا صلی الله علیه و آله تربیت یافت و علوم شریعت، معارف و چگونگی عمل به آن ها را از او یاد گرفت به طوری كه پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود:
«من شهر علم و علی دروازه ی آن است. پس هر كس كه علم بخواهد باید از دروازه ی آن بگذرد.» [3] .
وی، كسی است كه عایشه، همسر رسول خدا، او را این چنین توصیف كرده است: «... اما او دانشمندترین مردم در موضوع سنت است (به نقل از ابوعمر)...» [4] .
اگر همه ی ایشان را بشناسیم، قسمت های این مجموعه درباره ی اهل بیت گرامی پیامبر در ذهن ما كامل می گردد و همان طوری كه قبلا آشنا شدیم، اهل بیت علم را از طریق پدرانشان از جد بزرگوارشان، رسول خدا صلی الله علیه و آله، به دست آورده اند.
آن ها در خانواده ای رشد و نمو كرده اند كه وارث علم، ایمان و اخلاق بوده اند. پس از این می توانیم به حقیقت های مهمی در این باره دسترسی پیدا كنیم كه عبارت اند از:
1- اعتقاد كامل به آن چه كه از اهل بیت وارد شده است، اعم از: حدیث، نكته های اعتقادی، قانون گذاری، تفسیر و فسلفه و...
امام صادق این حقیقت را با گفته ی خود مشخص كرده است:
سخن من، سخن پدرم و سخن پدرم، سخن جدم و سخن جدم، سخن علی بن ابی طالب است و سخن علی علیه السلام، سخن رسول خدا صلی الله علیه و آله است و سخن
[ صفحه 14]
رسول خدا صلی الله علیه و آله، سخن خدای عزوجل می باشد.» [5] .
2- زندگی آن ها، زنجیری به هم پیوسته، مرتبط و دارای تأثیر متقابل است. هیچ فاصله ای در این میان وجود نداشته است و هیچ نقطه ی تاریك و مبهمی در مسیر زندگی آن ها مشاهده نشده است تا این كه به خود رسول خدا صلی الله علیه و آله متصل شده است.
این زندگی، یك الگوی كامل برای تمامی انسان ها و تجربه ی زنده ای است كه دین اسلام از آن هویت می گیرد و پویا می گردد و بر اساس آن، احكام اسلام شكل می گیرد و اصول دین حفظ می شود. همه ی اینها تأكیدی بر این مسئله است كه اهل بیت علیهم السلام منبعی موثق، بی آلایش و اصیل هستند. اگر همه ی این ها را شناختیم قادر خواهیم بود شرایط، محیط و فضای علمی كه امام صادق علیه السلام در آن پرورش یافت و علوم را از آن فراگرفت، درك كنیم و این باعث خواهد شد كه زندگی وی و آن چه از او به دیگران رسیده و به جهان اسلام (از كلام، تفسیر، شناخت عقاید، توحید و سایر علوم شریعت) ارزانی شده، را (كه همان رعایت امانت داری در حفظ علوم و انتقال آن از منابع موثق علوم نبوت و شریعت ناب به نسل های بعدی است، بشناسیم. به این طریق به شناخت شخصیت و مقام امام صادق علیه السلام و جایگاه به حق وی نایل می شویم و به ارزش جایگاه شرعی و قانونی وی پی می بریم و به جانشینی او در مقام امامت بعد از امام باقر علیه السلام به منظور پاسداری از شریعت در طول حیات مباركش، آگاه می شویم.
[ صفحه 15]
[1] هاشم معروف الحسني / سيد الائمه الاثني عشر / ج 2 / ص 198.
[2] ابن سعد / الطبقات الكبري / ج 5 / ص 324.
[3] المستدرك للحاكم / ج 3/ ص 126 اسدالغابه / ج 4/ ص 22.
[4] الحافظ محب الدين الطبري / ذخائر العقبي / ص 78.
[5] سيد محسن امين عاملي / اعيال الشيعه / ج 1/ ص 664.